Depresja jest najpowszechniejszym zaburzeniem psychicznym. Zapada na nią około 10% populacji, częściej kobiety niż mężczyźni, zazwyczaj pomiędzy 18 a 44 rokiem życia. Z danych przedstawionych przez Światową Organizację Zdrowia wynika, że depresja jest obecnie czwartym najpoważniejszym problemem zdrowotnym na całym świecie. Depresja może występować jako jednorazowy epizod lub w formie nawracającej (choroba afektywna jednobiegunowa), występuje również w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej. Depresja jest chorobą śmiertelną, w tym sensie, że nieleczona może doprowadzić do samobójstwa – statystyki pokazują, że samobójstwo jest przyczyną śmierci około 25% chorujących na depresję.
Jakie są najczęstsze objawy depresji?
Kojarząca się zazwyczaj ze spadkiem nastroju lub „gorszym dniem”, depresja ma szereg objawów poza obniżeniem nastroju, w tym objawów somatycznych. Literatura wymienia zazwyczaj obok pogorszenia nastroju obniżony napęd, czyli spowolnienie psychosomatyczne objawiające się zmniejszeniem aktywności, zwiększoną męczliwością, uczuciem ciągłego wyczerpania, trudnością w koncentracji i zapamiętywaniu oraz niechęcią do działania. Podstawowym terminem związanym ze stanami depresyjnymi jest anhedonia – niezdolność do odczuwania przyjemności – która powoduje często zanik aktywności seksualnej, spadek zainteresowania tematami, które wcześniej nas pasjonowały, obniżenie apetytu (powiązane ze spadkiem wagi). Kolejnym objawem jest żal i poczucie winy, które mogą w tzw. depresji dużej przyjąć formę urojeń.
Dodatkowo, osoby w depresji doświadczają spadku samooceny, lęku i niepokoju. Innym ważnym i bardzo uciążliwym objawem depresji są zaburzenia snu. Zazwyczaj osoby w depresji budzą się nad ranem i, dręczone niepokojem i złymi myślami, nie mogą już zasnąć. W przebiegu depresji atypowej z kolei często śpi się bardzo dużo, nawet kilkanaście godzin na dobę. Kolejnym somatycznym objawem tego zaburzenia jest podwyższony poziom hormonów stresu – organizm osoby w depresji jest ciągle pod wpływem stresorów.
Czym się różni depresja od zwykłego smutku?
Każdy z nas odczuwa czasem obniżony nastrój i inne objawy wymienione powyżej, lecz w normalnej sytuacji reagujemy smutkiem na określone wydarzenie lub zespół wydarzeń, a z czasem przygnębienie mija. Tymczasem w depresji przygnębienie i smutek z czasem nasilają się, a często nie da się określić jednej przyczyny złego samopoczucia. Diagnozuje się depresję w przypadku, kiedy jej objawy występują bezustannie przez więcej niż 2 tygodnie. W zdiagnozowaniu depresji pomagają kryteria, które w przypadku zwykłej reakcji na stresujące czy zasmucające wydarzenia nie występują – na przykład wymienione wyżej przebudzanie się nad ranem, które jest bardzo schematyczne u chorych na depresję.
Jakie są przyczyny depresji?
Jak napisałam wyżej, nie ma jednej konkretnej określonej przyczyny zachorowania na depresję – składają się na nią czynniki endogenne (np. predyspozycje genetyczne), somatyczne (np. zaburzenia hormonalne, uzależnienia, choroby organiczne mózgu) i psychospołeczne (np. w depresji reaktywnej). Zazwyczaj depresja jest efektem działania długotrwałego stresu u osoby z predyspozycjami genetycznymi albo osobowościowymi.
Jak się leczy depresję?
Depresję leczy lekarz psychiatra, dobierając metodę leczenia do stopnia nasilenia objawów. Łagodne i umiarkowane depresje można skutecznie i z bardzo pozytywnym efektem leczyć za pomocą psychoterapii, duże depresje wymagają użycia leków, ponieważ osoba w epizodzie ciężkiej depresji nie jest w stanie podjąć współpracy z terapeut(k)ą. Istnieje wiele rodzajów leków antydepresyjnych, te obecnie stosowane powszechnie to preparaty bezpieczne i nieuzależniające. Przypadki bardzo ciężkich depresji nawracających i depresji lekoopornych leczy się elektrowstrząsami (zabiegi przeprowadzane pod narkozą) – mowa o pacjentach zmagających się z chorobą latami, u których dotychczasowe leczenie pomimo wielu prób zmian leków nie jest skuteczne.
Czy można samemu poradzić sobie z depresją?
Wszystko zależy od przyczyny i stopnia nasilenia objawów depresji. Jeśli stan depresyjny ma określoną przyczynę w jakimś wydarzeniu i objawy nie są bardzo nasilone (to znaczy nie zaburzają normalnego funkcjonowania danej osoby), to epizod może minąć pomimo braku podjęcia leczenia. Jednak istnieje ryzyko, że brak leczenia lekkiej depresji doprowadzi do nasilenia objawów, które będą trudniejsze do wyleczenia.
Jak pomóc osobie w depresji?
O tym pisałam we wpisach: Jak wesprzeć bliską osobę w depresji? oraz Złe dobre rady. W skrócie – dowiedz się jak najwięcej rzetelnych informacji o tej chorobie, pomóż w zorganizowaniu leczenia i wykaż się zrozumieniem oraz empatią, tak jak w przypadku, gdy bliska osoba cierpi z powodu choroby somatycznej.
Podejrzewam u siebie depresję. Co robić?
Przede wszystkim – zachowaj spokój. Co to znaczy? Odpuść sobie dodatkowe obowiązki i poświęć wolny czas na znalezienie dobrego lekarza psychiatry w Twoim mieście. Do psychiatry nie jest potrzebne skierowanie. Możesz leczyć się na NFZ albo prywatnie – nie ma reguły, zarówno w przychodniach, jak i prywatnych poradniach, można znaleźć kiepskich i bardzo dobrych specjalistów. Warto poszukać informacji w Internecie i wśród znajomych, tak jak w przypadku każdego innego lekarza. Możesz też napisać do mnie przez formularz kontaktowy i otrzymać więcej konkretnych informacji o tym, jak działać w kryzysie.
Czy TO jest tak poważne, żeby iść do psychiatry?
Lekarz nie odeśle Cię z kwitkiem, kiedy okaże się, że Twój problem nie jest na tyle poważny, by nazwać go chorobą lub leczyć lekami. Pozbądź się też poczucia, że pójście do psychiatry oznacza, że stałeś/aś się wariatem czy wariatką – to oznacza tylko tyle, że jesteś odpowiedzialny/a i dbasz o swoje zdrowie. Poza tym, psychiatra jest jedyną osobą, która może wypisać Ci skierowanie do psychoterapeuty – więc jeśli myślisz o pójściu do psychologa, lepszym wyjściem będzie zacząć od gabinetu lekarskiego.
Czy leki antydepresyjne szkodzą?
Istnieje wiele grup leków antydepresyjnych. Tak jak wszystkie inne leki, mają one różne możliwe do wystąpienia skutki uboczne, które opisane są szczegółowo w ulotce preparatu. Obecnie najczęściej stosowaną grupą leków przeciwdepresyjnych jest SSRI – inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, które oddziałują na jeden z 4 kluczowych dla naszego samopoczucia neuroprzekaźników. Ta grupa leków to najbezpieczniejsza ze wszystkich, mająca najmniej interakcji z innymi lekami i alkoholem, a także niezaburzająca możliwości prowadzenia samochodu. Więcej o farmakoterapii w tekście 10 mitów na temat leków antydepresyjnych.